Francuska administracja penitencjarna, tak jak w Polsce, podlega Ministrowi Sprawiedliwości. Inaczej niż w Polsce, w jej skład wchodzą także kuratorzy. Podzielona jest na 9 dyrekcji międzyregionalnych.
Od 2009 r., to jest od wejścia w życie aktualnej ustawy penitencjarnej, francuska administracja penitencjarna realizuje dwie misje: ochronną i penitencjarną. We francuskich jednostkach penitencjarnych przebywa ponad 64 tys. skazanych i tymczasowo aresztowanych, ponad 8500 skazanych objętych jest dozorem elektronicznym. Francuskie więziennictwo również boryka się problemem przeludnienia. W jednostkach penitencjarnych jest 54 tys. miejsc, stąd realizowany jest program modernizacji więziennictwa i budowy nowych więzień, który do 2012 r. zakłada utworzenie 13 200 nowych miejsc dla osadzonych.
W ramach tego programu zamknięto 13 starych obiektów i uruchomiono 20 nowych jednostek penitencjarnych.  Personel więzienny we Francji liczy ponad 35 tys. osób, w tym ok. 25 tys. to funkcjonariusze pionu ochrony, a ponad 4 tys. – kuratorzy. Oprócz personelu administracyjnego, w jednostkach penitencjarnych zatrudniony jest także personel kontraktowy: lekarze, nauczyciele, pielęgniarki, psycholodzy. W jednostkach świadczona jest doraźna pomoc medyczna.  Specjalistyczna opieka medyczna realizowana jest w jednym szpitalu więziennym we Francji. W każdym natomiast szpitalu, także szpitalu psychiatrycznym, znajduje się cela lub wyodrębnione pomieszczenie dla skazanych wymagających specjalistycznej pomocy medycznej. W tych pomieszczeniach skazanych dozorują funkcjonariusze.
Pracę francuskiej administracji penitencjarnej wspiera Interdyscyplinarne Centrum badań w dziedzinie penitencjarystyki. Badania prowadzone w Centrum dotyczą dwóch obszarów. Jednym z nich są badania zlecane przez dyrekcję generalną, tyczące szeroko pojętej penitencjarystyki. Prowadzi je interdyscyplinarny  zespół badaczy, w skład którego wchodzą psychologowie, socjologowie, filozofowie, historycy, etycy itp. Badania trwają od 12 do 18 miesięcy. Pierwsze badania dotyczyły Europejskich Reguł Więziennych. Centrum prowadziło m.in. badania dotyczące 20 - godzinnych widzeń na terenie zakładu, pracy kuratorów w jednostkach penitencjarnych w kierunku zapobiegania recydywie, roli związków zawodowych, feminizacji administracji penitencjarnej. Centrum prowadzi badania nad reakcjami skazanych mężczyzn z Afryki Płn., gdzie kobiety pełnią rolę drugorzędną. Zdarza się, że skazani ci nadzorowani są w oddziałach mieszkalnych przez kobiety. Albowiem w oddziałach dla mężczyzn mogą być zatrudnione kobiety, natomiast mężczyźni nie mogą pracować w oddziałach dla kobiet. Wyniki badań publikowane są w raportach, wytycznych, biuletynach, periodykach naukowych.
Drugim obszarem zainteresowań Centrum badań jest monitorowanie procesu kształcenia. W skład zespołu, który zajmuje się tym problemem, wchodzą trzy osoby. Wcześniej był to zespół ds. ewaluacji. Celem badań tego zespołu jest poznanie odbiorcy – słuchaczy, uzyskanie informacji o słuchaczach uczestniczących w szkoleniach. Wyniki badań pokazały, że dziesięć procent słuchaczy pochodzi z rodzin biednych, a 1 procent – bardzo biednych. Drugim zadaniem zespołu jest badanie jakości szkoleń, ich przydatności. Analizowane są ankiety ewaluacyjne wypełniane przez słuchaczy kończących szkolenie. Ewaluację prowadzi się także rok po zakończonym szkoleniu. Podlega jej słuchacz szkolenia, dyrektor jednostki, do której słuchacz został skierowany oraz jego współpracownicy. Centrum prowadzi aktualnie badania na temat zasadności wprowadzenia całodobowej służby dyżurnej w Krajowej Szkole Administracji Penitencjarnej (ENAP).
Tak oto, świat nauki wspiera codzienne działania administracji penitencjarnej…

Tekst: Grzegorz Walkiewicz
Foto: Marek Ślęzak