23 kwietnia 1863 r., trzy miesiące po wybuchu Powstania Styczniowego, oddział powstańców kierowany przez majora Aleksandra Lütticha, stoczył pod Wąsoszem bitwę z wojskami carskimi. Bitwa pod Wąsoszem była jedną z ponad siedemdziesięciu potyczek powstańczych, a zarazem jedną z większych na Ziemi Częstochowskiej. Po dwóch godzinach walki, wobec przeważających sił nieprzyjaciela, Aleksander Lüttich wycofał swój oddział. Bitwa pozostała nierozstrzygnięta, a powstańcy przemieścili się na bezpieczne pozycje.
27 kwietnia 1863 r. osiemnastu poległych w bitwie powstańców zostało pochowanych na terenie starego cmentarza w Wąsoszu, we wspólnej mogile, nad którą ustawiono dwa wysokie, drewniane krzyże.
W 1938 r. z inicjatywy proboszcza wąsoskiej parafii, powstał Komitet Budowy Pomnika Powstańców w Wąsoszu. Była to pierwsza w Polsce inicjatywa uczczenia pamięci bohaterów tego zrywu niepodległościowego. Zebrane fundusze pozwoliły w krótkim czasie na wybudowanie mauzoleum powstańczego, którego odsłonięcie nastąpiło 15 sierpnia 1938 r.
Pomnik nie przetrwał jednakże hitlerowskiej nawałnicy. Wiosną 1940 r. żandarmi z Wąsosza wysadzili obelisk w powietrze. W setną rocznicę Powstania Styczniowego uporządkowano powstańczą mogiłę. W miejscu poprzedniego mauzoleum ustawiono prostokątny cokół, na którym znajduje się napis ,,Gloria Victis’’ (Chwała Zwyciężonym). Na cokole umieszczono postać młodego powstańca siedzącego na ziemi i zasłaniającego się przed śmiertelnym ciosem wroga oraz dwie tablice z nazwiskami rozpoznanych, poległych powstańców. W 1995 r. przy pomniku wzniesiono obelisk ,,Krzyż Katyński’’, w który wmurowano urnę z prochami z grobów polskich oficerów zamordowanych w Katyniu.
Dla mieszkańców i władz Gminy Popów, Pomnik Powstańców Styczniowych jest miejscem patriotycznych manifestacji przypominających ważne wydarzenia z naszej historii.
Uchwałą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, rok 2013 ogłoszony został Rokiem Powstania Styczniowego. Dla uczczenia 150 rocznicy Bitwy pod Wąsoszem, 28 kwietnia br. w Wąsoszu odbyły się uroczystości upamiętniające tamte wydarzenia. A że Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kulach znajduje się na terenie Gminy Popów i jest stałym uczestnikiem życia lokalnej społeczności, to i w obchodach rocznicowych miał swój udział.
Uroczystości rocznicowe Patronatem Honorowym objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. Uczestniczył w nich Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Pan Stanisław Chmielewski, Dyrektor Generalny Służby Więziennej gen. Jacek Włodarski, Zastępca Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Katowicach ppłk Ryszard Szczepanik,  Zastępca Komendanta Centralnego Ośrodka Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu mjr Krzysztof Stachera, Dyrektor Zakładu Karnego w Herbach mjr Jan Skawiańczyk, Dyrektor Aresztu Śledczego w Częstochowie kpt. Łukasz Górny.
W uroczystości uczestniczył Poseł na Sejm Pan Szymon Giżyński, przedstawiciele władz Województwa Śląskiego, gospodarze  Powiatu Kłobuckiego i Gminy Popów, przedstawiciele władz okolicznych powiatów i gmin, Kompania Honorowa Jednostki Wojskowej Komandosów w Lublińcu, delegacje Wojska, Policji, Straży Pożarnej, środowisk kombatanckich, uczelni, szkół oraz innych instytucji i organizacji.
Uroczystości patriotyczno-religijne rozpoczęła uroczysta Msza św. w Sanktuarium Maryjno-Pasyjnym w Wąsoszu, w intencji Poległych w Bitwie pod Wąsoszem, którą celebrował ks. Infułat dr Ireneusz Skubiś. Po uroczystym nabożeństwie, uczestnicy uroczystości, na czele z Kompanią Honorową i pocztami sztandarowymi, przemaszerowali pod Pomnik Powstańców Styczniowych. Po odebraniu meldunku i przeglądzie pododdziałów, przy dźwiękach Hymnu Państwowego podniesiono Flagę Państwową. Gospodarz uroczystości, Wójt Gminy Popów Bolesław Świtała przywitał zgromadzonych, a wśród nich Pana Tomasza Węgierka – potomka Pawła Fikiera, powstańca, który poległ pod Wąsoszem i pochowany został we wspólnej mogile powstańczej na wąsoskim cmentarzu. Godnym odnotowania jest, że Pan Tomasz jest emerytowanym funkcjonariuszem Zakładu Karnego w Herbach.  
Następnie dr Piotr Witkowski wygłosił referat na temat Bitwy pod Wąsoszem i Powstania Styczniowego. Odczytano list Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do uczestników uroczystości, a także list Wojewody Śląskiego. Oficer prowadzący odczytał Apel Poległych, a po nim rozległa się Salwa Honorowa dla uczczenia 150 rocznicy Bitwy pod Wąsoszem.
Na zakończenie uroczystości, pod pomnikiem Gloria Victis złożono wiązanki kwiatów i wieńce. W imieniu Służby Więziennej wiązankę złożył Minister Stanisław Chmielewski w asyście Dyrektora Generalnego Służby Więziennej gen. Jacka Włodarskiego i Komendanta Ośrodka Szkolenia Służby Więziennej w Kulach mjr. Jerzego Cyrulika.
Po zakończeniu uroczystości, wszyscy uczestnicy obejrzeli inscenizację nawiązującą do wydarzeń z okresu Powstania Styczniowego, przygotowaną przez grupy rekonstrukcyjne. Inscenizację uzupełniła wystawa współczesnego sprzętu zaprezentowana przez wojsko i policję. Swoje stoisko przygotował także Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kulach.
Pochylmy się nisko nad naszą historią, pamiętajmy o powstańcach, którzy dla Ojczyzny oddali swe życie. Oddajmy hołd bohaterom tamtych dni. Oni walczyli o Wolną i Niepodległą, dla Niej złożyli najwyższą ofiarę…

tekst: Grzegorz Walkiewicz
materiały historyczne:
Anna Kijak: ,,WĄSOSZ jego dzieje
i mieszkańcy na przestrzeni wieków’’
foto: Krzysztof Lipka